Kế toán hợp nhất kinh doanh là việc những cơ quan kế toán mới ghi nhận kịp thời, chính xác, giá phí hợp nhất kinh doanh của các thương vụ hợp nhất. phương pháp kế toán hợp nhất kinh doanh được nghiên cứu trên ý kiến chuẩn mực kế toán quốc tế về hợp nhất kinh doanh qua các thời kỳ. Các thương vụ hợp nhất kinh doanh có đặc điểm khác nhau, vì vậy dựa trên đặc điểm hợp nhất mà những cơ quan kế toán có thể lựa chọn phương thức kế toán hợp nhất kinh doanh (gồm phương pháp gộp chung hoặc phương pháp mua).
Xem thêm: Quý doanh nghiệp có nhu cầu cần tư vấn Dich vu ke toan tai quan phu nhuan vui lòng liên hệ tại đây.
Bài viết tập trung nắm rõ cách thức nghiên cứu và điều tra hợp nhất kinh doanh theo cách thức mua. phương thức mua dựa vào giả định rằng, sự hợp nhất doanh nghiệp là một trong sự giao dịch mà trong đó tài sản được chuyển giao, nợ phải trả phát sinh; hoặc vốn được phát hành để đổi lấy quyền kiểm soát và điều hành tài sản thuần và hoạt động của doanh nghiệp khác
. 
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet
Các bước cụ thể của kế toán hợp nhất kinh doanh theo cách thức mua
Xác minh bên mua
“Đối với mỗi vụ hợp nhất kinh doanh, một trong các bên hợp nhất sẽ được xác minh là bên mua”. Bên mua là bên nắm quyền kiểm soát của bên bị mua. Quyền điều hành và kiểm soát được coi là hiện hữu, khi công ty mẹ sở hữu trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua các công ty con nhiều, có trên 50% quyền biểu quyết trong một công ty khác; ngoại trừ một số ít trường hợp đặc biệt như:
– Quyền của công ty mẹ nắm giữ nhiều hơn 50% quyền biểu quyết nhờ vào thỏa thuận với các nhà đầu tư khác.
– Quyền chỉ định hoặc miễn nhiệm phần lớn các thành viên, quyền bỏ đa phần các cuộc họp của Hội đồng quản trị hoặc các cấp quản lý tương đương trong công ty con.
Xác định ngày mua
Bên mua cần thiết phải khẳng định ngày mua, chi tiết là ngày bên mua nắm rõ quyền điều hành và kiểm soát của bên bị mua. Thông thường, ngày bên mua nắm quyền kiểm soát điều hành của bên bị mua là ngày có giá trị pháp lý. Bởi vì, bên mua đã giao dịch để có được các tài sản có thể xác định được và các khoản nợ phải trả mà bên bị mua gánh chịu.
Ghi nhận và xác định giá phí hợp nhất kinh doanh theo cách thức mua
– Nguyên tắc ghi nhận: Tại thời điểm mua, bên mua phải ghi nhận các tài sản mua có khả năng xác định được, “nợ phải trả” phải gánh chịu và lợi ích của các cổ đông thiểu số trong bên bị mua và ghi nhận tách biệt với lợi thế dịch vụ thương mại.
– Điều kiện ghi nhận: Việc xác định các tài sản mua rất có khả năng khẳng định được và các khoản “nợ phải trả” phải gánh chịu căn cứ theo định nghĩa, điều kiện ghi nhận tài sản tương tự như nợ phải trả được quy định trong lập và trình bày báo cáo tài chính tại ngày mua.
– Nguyên nhân đánh giá: Bên mua rất cần phải xác định giá trị của các tài sản mua rất có khả năng xác định được và các khoản “nợ phải trả” phải gánh chịu tại ngày mua theo giá trị hợp lý và phải chăng của chúng.
Ưu thế thương mại và phân bổ ưu thế thương mại
– Cách thức xác định: lợi thế thương mại được xác định là chênh lệch vượt trội của giá trị hợp lý tại ngày mua của các khoản thanh toán; giá trị khoản lợi ích của các cổ đông thiểu số trong bên bị mua và giá trị hợp lý tại ngày mua của khoản lợi ích trong bên bị mua mà bên mua đã sở hữu trước đó (Hợp nhất kinh doanh nhiều giai đoạn), với mức giá trị thuần tại ngày mua của các tài sản có thể khẳng định được và “nợ phải trả” phải gánh chịu.
Mặc dù trường hợp thương vụ hợp nhất kinh doanh không dẫn đến hình thành quan hệ công ty mẹ, công ty con hoặc dẫn đến quan hệ mẹ – con, thì phần nào tác động đến việc xác định ưu thế Thương mại dịch vụ như trên. tuy vậy, với ý kiến lợi thế thương mại chỉ xác định khớp ứng với phần lợi ích của công ty mẹ (công ty mẹ là đơn vị mua, cổ đông thiểu số không phải là đơn vị mua), không nhất thiết phải xác minh lợi thế thương mại khớp ứng với lợi ích của cổ đông thiểu số. Công thức xác minh như sau:
Ngược lại, có quan điểm lại cho rằng, cả cổ đông thiểu số và công ty mẹ đều là những chủ sở hữu của công ty con, thế nên công ty mẹ được phân bổ lợi thế thương mại, lợi ích của cổ đông thiểu số theo đó cũng phải được phân bổ như ưu thế Thương mại dịch vụ. Công thức xác minh như sau:
– Ghi nhận và phân bổ ưu thế dịch vụ thương mại: lợi thế dịch vụ thương mại được trình bày như một khoản mục tài sản trên bảng cân đối kế toán, bởi ưu thế dịch vụ thương mại là 1 khoản mang lại lợi ích kinh tế sau này cho doanh nghiệp, cho dù khoản mục này không được tách rời cá biệt. Sau khi được ghi nhận như một khoản mục tài sản, lợi thế thương mại rất có khả năng được phân bổ dần, tính vào chi phí sản xuất kinh doanh trong kỳ.
Thu nhập do mua theo giá thỏa thuận
Trong 1 số trường hợp, bên mua sẽ có một khoản thu nhập mua theo giá thỏa thuận, khi giá trị lợi thế thương mại âm. Nghĩa là, bên mua sẽ ghi nhận khoản thu nhập này vào báo cáo công dụng chuyển động kinh doanh. tuy vậy, trước khi ghi nhận bên mua cần đánh giá lại các bước xác định và ghi nhận thêm các tài sản mua hoặc nợ phải trả chưa được coi như xét.
Lợi ích của các cổ đông thiểu số trong bên bị mua (nếu có)
Lợi ích của cổ đông thiểu số là 1 trong những phần giá trị tài sản thuần tính theo giá trị phù hợp của công ty con; được khẳng định tương xứng cho các phần lợi ích không phải sở hữu của công ty mẹ. Có nhiều ý kiến khác nhau khi khẳng định lợi ích của cổ đông thiểu số, mỗi quan điểm đều dựa trên những căn cứ khác nhau:
– quan điểm thứ nhất: Lợi ích của cổ đông thiểu số được khẳng định căn cứ vào vốn chủ sở hữu của công ty con theo giá trị ghi sổ và Phần Trăm lợi ích kinh tế của cổ đông thiểu số:
– Quan điểm thứ hai: Lợi ích của cổ đông thiểu số được xác định căn cứ vào giá trị phải chăng của vốn chủ sở hữu và tỷ lệ lợi ích kinh tế của cổ đông thiểu số:
Các chi phí phát sinh trong quá trình hợp nhất kinh doanh
– Các quyền được mua lại: Quyền được mua lại sẽ được ghi nhận là tài sản vô hình và được khấu hao theo thời gian còn lại của hợp đồng đã ký kết trước đó. Nếu quyền này được bán cho một bên thứ ba, bên mua phải ghi nhận khoản lãi/lỗ trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, đó là chênh lệch giữa khoản tiền thu được với cái giá trị còn lại của tài sản vô hình.
– Nợ tiềm tàng: Sau thời khắc ghi nhận ban đầu và đến khi khoản nợ tiềm tàng được thanh toán, xóa bỏ hoặc hết hạn, bên mua cần được đo lường giá trị của nợ tiềm tàng trong hợp nhất kinh doanh theo giá trị cao hơn.
Báo cáo tài chính
Báo cáo tài chính hợp nhất được lập khi quyền kiểm soát được tùy chỉnh cấu hình. Tùy theo phương thức hợp nhất kinh doanh của mỗi thương vụ hợp nhất kinh doanh phát sinh, báo cáo tài chính được lập sẽ khác nhau. Hiện nay có hai cách thức hợp nhất báo cáo tài chính, đó là hợp nhất toàn bộ tổng thể và hợp nhất theo Xác Suất. Tuy nhiên, dù sử dụng phương pháp nào, thì khi trình bày và công bố thông tin trên báo cáo tài chính sau hợp nhất kinh doanh, bên mua cũng phải công bố đầy đủ các thông tin hữu ích theo quy định của pháp luật và chế độ kế toán hiện hành.