Chiếc xe đâm hỏng máy quay của phóng viên VTV.
Dù tác nghiệp đúng quy định quy định nhưng thời gian cách đây không lâu, không ít nhà báo đã và đang gặp phải nhiều rào cản trong tiếp cận thông tin, đặc biệt là thông tin về các vụ việc liên quan chống tiêu cực. Họ còn bị uy hiếp tính mạng, bị khủng bố tinh thần, thậm chí người thân cũng bị đe dọa. Chính vì vậy, rất cần một hệ thống luật pháp đủ mạnh cũng như sự hợp tác của toàn xã hội để bảo đảm những nhà báo chân chính.
Xem thêm: Cong ty bao ve o quan 12 tại đây.
Ngay trước Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21-6, sự việc nhóm phóng viên của Ðài Truyền hình nước ta bị một đối tượng lái chiếc xe bán tải lao thẳng vào trong khi đang tác nghiệp tại khoanh vùng thuộc xã Phù Lỗ (huyện Sóc Sơn – Hà Nội) ngày 13-6 đã khiến dư luận hết sức phẫn nộ. Bởi lẽ sự việc diễn ra giữa ban ngày, khoanh vùng tác nghiệp của nhóm phóng viên không có biển cấm. Trước đó, nhóm phóng viên đã làm việc với UBND xã Phù Lỗ để chất vấn, lấy thông tin phản ánh tình trạng lấn chiếm ao hồ, tư lợi cá nhân (cụ thể là làm quán bán hàng và xây dựng nhà trái phép) trên địa bàn xã quản lý. Sau khi làm việc với chính quyền địa phương, nhóm phóng viên đã tới hiện trường để thực hiện công việc điều tra. Tường trình của nhân chứng có mặt tại hiện trường cho biết, khi nhóm phóng viên đang làm việc với bảo đảm Quanh Vùng hồ thủy lợi thì xe ô-tô mang biển kiểm soát và điều hành 24C-011.25T lao thẳng vào, may mắn là nữ phóng viên nhảy tránh kịp, sau đó lái xe quay sang nhằm đâm vào người quay phim. Phóng viên quay phim điềm may mắn tránh được, nhưng chiếc máy quay rơi xuống đường, bị ô-tô nghiền nát. trước việc nghiêm trọng này, Hội Nhà báo nước ta đã có công văn gửi lãnh đạo và Công an TP Hà Nội đề nghị khẩn trương điều tra, hiểu rõ việc có sự đe dọa tính mạng các nhà báo, phá hủy phương tiện hành nghề và tài liệu của phóng viên, nếu có sai phạm thì phải xử lý nghiêm minh. Từ sự lên tiếng kịp thời của Hội Nhà báo VN và từ phản ứng của dư luận, ngày 14-6-2017 cơ quan cảnh sát điều tra Công an huyện Sóc Sơn (Hà Nội) đã ra thông báo khởi tố vụ án hình sự về tội chống người thi hành công vụ, tàn phá tài sản theo quy định tại Ðiều 257, Ðiều 143 Bộ luật Hình sự; và ngày 15-6 ra lệnh bắt khẩn cấp, tạm giữ đối với người đã lái xe ô-tô đâm các nhà báo.
Ðáng sợ hãi là tình trạng hành hung, cản trở phóng viên trong khi tác nghiệp đang có xu hướng tăng cả về mức độ lẫn tần suất. hầu hết các nhà báo bị hành hung trong lúc thực hiện điều tra, chống tiêu cực. Nhằm bưng bít thông tin, che đậy hành vi phạm tội cho nên một số đối tượng liên quan đã có những hành vi liều lĩnh để cản trở, thậm chí sẵn sàng chuẩn bị "lấy tính mạng" của nhà báo. Thống kê năm 2016 của Hội Nhà báo Việt Nam cho biết, trong khoảng 5 năm quay trở về đây đã có khoảng 50 vụ tiến công nhà báo. Nhà báo Ngọc Quang (Ðài Phát thanh – Truyền hình Thái Nguyên) chia sẻ: "thời gian qua, các vụ cản trở tác nghiệp và hành hung nhà báo có chiều hướng gia tăng. Ðiều đó cho biết thêm, những tác động ảnh hưởng và ảnh hưởng của báo chí ngày càng cao trong xã hội. Bên cạnh đó, thực trạng coi thường và vi phạm luật pháp cũng ngày một phức tạp hơn. Xét cho cùng, hành hung hay cản trở nhà báo đang tác nghiệp là vi phạm luật luật pháp và cần được xử lý nghiêm minh".
Cách đây không lâu, một cuộc khảo sát điều tra, nghiên cứu về các hành vi cản trở báo chí tác nghiệp đã được thực hiện bởi tổ chức RED Communication (trực thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật VN, có chức năng nghiên cứu và điều tra về lĩnh vực truyền thông media cải cách và phát triển) thực hiện trên quy mô toàn quốc, với các loại hình báo chí và phóng viên thuộc nhiều lứa tuổi cũng như có thâm niên công tác khác nhau. Kết quả điều tra khảo sát cho thấy hành vi cản trở báo chí tác nghiệp rất đa dạng, có thể liệt kê thành 12 nhóm và cho tác dụng cụ thể chi tiết như sau: nhóm 1: né tránh cung cấp thông tin (52,60%); nhóm 2: gây khó dễ (47,66%); nhóm 3: mua chuộc (24,48%); nhóm 4: gián tiếp ngăn chặn các hoạt động tác nghiệp (33,85%); nhóm 5: thu giữ phương tiện tác nghiệp (20,57%); nhóm 6: phá hoại phương tiện tác nghiệp (12,24%); nhóm 7: đe dọa (18,49%); nhóm 8: giữ người (14,32%); nhóm 9: quấy rối tình dục (4,69%); nhóm 10: vu khống (9,11%); nhóm 11: hành hung, gây thương tích (9,11%); nhóm 12: trả thù (7,55%). Ðáng để ý là các hành vi đe dọa, khủng bố, trả thù không chỉ nhằm trực tiếp vào phóng viên mà còn cả với GĐ họ. Ðiều này cho thấy các đối tượng cản trở vận động tác nghiệp của nhà báo không chỉ ngang nhiên mà còn rất hung hăng, chính vì thế rất cần có sự can thiệp đủ mạnh của quy định và sự tham gia của toàn xã hội để đảm bảo các nhà báo tác nghiệp đúng quy định.
Tại kỳ họp thứ 11, Quốc hội khóa XIII, Luật Báo chí sửa đổi (có hiệu lực từ 1-1-2017) và Luật Tiếp cận thông tin (có hiệu lực từ 1-7-2018) đã được Quốc hội thông qua. Hai văn bản luật này là cơ sở giúp các nhà báo có thêm hành lang pháp lý an toàn, chặt chẽ, tạo điều kiện thuận lợi cho họ khi triển khai nhiệm vụ. cụ thể tại khoản 12, Ðiều 9 về "Các hành vi bị nghiêm cấm", Luật Báo chí quy định một trong các hành vi bị nghiêm cấm là: "Ðe dọa, uy hiếp tính mạng, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của nhà báo, phóng viên; hủy diệt, thu giữ phương tiện, tài liệu, cản trở nhà báo, phóng viên vận động công việc và nghề nghiệp đúng luật pháp". Trước đó, ngày 12-11-2013, Chính phủ đã ban hành Nghị định 159/2013/NÐ-CP quy định xử phạt phạm luật hành chính trong hoạt động báo chí, xuất bản, khoản 1, 2, 3 Ðiều 7 của Nghị định về "Hành vi cản trở trái pháp luật hoạt động báo chí" quy định: "1. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi cản trở trái pháp luật hoạt động công việc và nghề nghiệp của nhà báo, phóng viên. 2. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm của nhà báo, phóng viên khi đang chạy công việc và nghề nghiệp. 3. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với một trong các hành vi tiếp sau đây: a) Uy hiếp tính mạng nhà báo, phóng viên; b) phá hủy, cố ý làm hư hỏng phương tiện, tài liệu hoạt động báo chí của nhà báo, phóng viên; c) Thu giữ trái phép phương tiện, tài liệu chuyển động báo chí của nhà báo, phóng viên". tuy vậy, căn cứ vào thực tế, nhiều nhà báo cho rằng mức xử phạt này còn khá nhẹ so với sự nguy khốn của hành vi và thiệt hại gây ra với nhà báo khi họ trở thành mục tiêu bị hành hung và cản trở tiến trình tác nghiệp. Tháng 5-2017, Bộ Thông tin và truyền thông media (Bộ TT – TT) đã chủ trì xây dựng Nghị định mới thay thế Nghị định 159. Theo Ban soạn thảo, riêng với nội dung xử lý vi phạm trong lĩnh vực báo chí, dự kiến sửa đổi 12 trong số 13 điều, tăng mức phạt ở phần lớn các hành vi để cân xứng thực tế, tính chất mức độ phạm luật. cụ thể, ở Ðiều 7 về "Hành vi cản trở trái quy định hoạt động báo chí", so với Nghị định 159, Dự thảo kiến nghị tăng mức phạt ở tất cả các hành vi. Ðáng chú ý, tại Ðiều 9 của Dự thảo, hành vi cản trở việc cung cấp thông tin cho báo chí của tổ chức, cá nhân; hành vi không thực hiện cung cấp thông tin cho báo chí theo quy định sẽ bị phạt cảnh cáo hoặc bị phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng. Theo ông Trần Bá Dung – Trưởng ban Nghiệp vụ Hội Nhà báo Việt Nam: "Các nội dung được đưa vào hành vi xử phạt tăng lên nhiều hơn, cập nhật nhiều nội dung mới, cân xứng với quy định của Luật Báo chí 2016. Mức xử phạt hành vi bị phạt so với Nghị định 159/2013/NÐ-CP hầu hết đều tăng lên gấp đôi. Riêng hành vi tăng vọt nhất từ năm đến sáu lần là hành vi cản trở việc cung cấp tin cho báo chí. Việc mức phạt tăng cao như vậy thể hiện sự nghiêm minh của luật pháp trong hoạt động báo chí, xuất bản". Dự kiến đến tháng 9-2017 Bộ TT – TT sẽ trình Chính phủ dự thảo Nghị định mới thay thế Nghị định 159/2013/NÐ-CP.
Hy vọng với các quy định ngày càng chặt chẽ, hoàn thành xong, tương xứng với tình hình thực tế, sự nghiêm minh của pháp luật sẽ giúp báo chí ngày càng phát huy kết quả xã hội trong việc báo tin tức kịp thời, phản ánh chân thực mọi vụ việc của cuộc sống, đồng thời giúp người làm báo thật sự yên tâm khi tác nghiệp. Ðồng thời, cần nhấn mạnh vai trò quan trọng của Hội Nhà báo Việt Nam trong việc bảo vệ nhà báo tác nghiệp trong khuôn khổ pháp luật. Về phần mình, các nhà báo cần phát huy tính lành mạnh và tích cực công việc và nghề nghiệp, đề cao đạo đức công việc và nghề nghiệp, nhiệm vụ xã hội, nhiệm vụ công dân của người làm báo, để tác phẩm báo chí luôn nhận được sự tin cẩn của xã hội, của bạn đọc, đóng góp phần tác động lành mạnh và tích cực đến sự phát triển của đất nước.
ÐÔNG Á